خەۋەرلەر

تۈركىستان تايمىز، ئىستانبۇل – 16-ئۆكتەبىر 2025: تۈركىيەلىك تونۇلغان ژۇرنالىست ۋە يازغۇچى تاھا قىلىنچ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ قاتتىق نازارىتى ئاستىدىكى شەرقىي تۈركىستانغا يوشۇرۇن زىيارەت ئېلىپ بېرىپ، ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان ئېغىر بېسىم ۋە كىشىنى چۆچۈتىدىغان ھەقىقەتلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان «يوقاپ كەتكەن جۇغراپىيەنىڭ ئىزىدىن – شەرقىي تۈركىستان ساياھەت خاتىرىسى» ناملىق كىتابىنى نەشر قىلدۇردى. سەربەستىيەت گېزىتىگە بەرگەن مەخسۇس زىيارىتىدە، ئۇ ئۆزىنىڭ بۇ كىتابى سەۋەبلىك بېيجىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ دىپلوماتىك بېسىمىغا ئۇچرىغانلىقىنى ئاشكارىلىدى.

ۋاشىنگتون [ئامېرىكا قوشما شىتاتلىرى]، 18-ئۆكتەبىر (ANI): دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى (د ئۇ ق) ھەپتىلىك دوكلاتىنى ئېلان قىلدى؛ د ئۇ ق تەشۋىقات، مەدەنىيەت دىپلوماتىيەسى ۋە خەلقئارالىق ھەمكارلىقنى بىرلەشتۈرۈش ئارقىلىق خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى داۋاملاشتۇرۇۋاتقان زۇلۇمىنى پاش قىلىش ئۈچۈن ئۆزىنىڭ دۇنيا مىقياسىدىكى ھەرىكەتلىرىنى يەنىمۇ كۈچەيتتى.

نيۇ-يوركتىكى كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش (Human Rights Watch) تەشكىلاتىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، خىتاي «ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى يوقىتىش» ئۈچۈن، ئۇيغۇر رايونىدىكى يۈزلىگەن يېزىنىڭ نامىنى ئۆزگەرتكەن. ب ب س بۇ خەۋەر ھەققىدە خىتاينىڭ لوندوندىكى ئەلچىخانىسى بىلەن ئالاقىلاشقان، ئەمما خىتاي ئەمەلدارلىرى ھېچقانداق ئىزاھات بەرمىگەن.

بۇ يىل 2-ئاينىڭ 28-كۈنى ئىستانبۇلدىكى 16-سوت مەھكىمىسى، ئەركىن ئابدۇۋەلى ئۈستىدىن سوت ھۆكمى چىقىرىپ، ئەركىن ئابدۇۋەلى خىتايدا زۇلۇم بارلىقىنى تولۇق پاكىتلار بىلەن ئىسپاتلاپ بېرەلمىگەنلىكى ئۈچۈن خىتايغا قايتۇرۇلسا بولىدىغانلىقىنى ئېلان قىلغان. بۇ، تايلاندىكى 40 ئۇيغۇر خىتايغا قايتۇرۇلغاندىن كېيىن، تۈركىيە سوتىنىڭ ئۇيغۇرلارنى خىتايغا قايتۇرۇشقا تۇنجى قېتىم ھۆكۈم قىلىشى ھېسابلىنىدىكەن.

يېقىندا خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ئېلىدە خىتاينىڭ ئاساسلىق ۋە ئەڭ چوڭ يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە كونترول قىلىش بازىسى قۇرۇلۇشىنى باشلىغانلىقىنى ۋە بۇ قۇرۇلۇش ئۈچۈن دەسلەپكى قەدەمدە 100 مىليون يۈەن مەبلەغ سالغانلىقىنى ئېلان قىلغان ئىدى. مۇتەخەسسىسلەر خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر ئېلىدە يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە كونترول قىلىش بازىسىنى قۇرۇشى، لوپنۇردىكى باشقۇرۇلىدىغان بومبىنى سىناق قىلغانغا ئوخشاپ كېتىدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرمەكتە. يەنە ئۇلار ئۇيغۇرلارنىڭ بۇ تۈر ئۈچۈن ئېغىر بەدەل تۆلەيدىغانلىقىنى كۆرسەتمەكتە.

17-مارت شىۋېتسارىيەنىڭ جەنۋە شەھىرىدىكى ب د ت باش ئىشتابىدا، 58-نۆۋەتلىك كىشىلىك ھوقۇق كېڭىشى داۋام قىلىۋاتقان بولۇپ، بۇ يىغىن مەزگىلىدە دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيىدىن بىر ھەيئەت بۇ يىغىنغا قاتنىشىش ئۈچۈن جەنۋەگە يېتىپ كەلگەن.

دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى (د ئۇ ق) دۇنياغا كەلگەنلىكىنىڭ 20 يىللىقىنى خاتىرىلەش پائالىيەتلىرىنىڭ بىر مۇھىم مەزمۇنى سۈپىتىدە 4- ماي كۈنى «شەرقىي تۈركىستاننىڭ مۇستەملىكە قىلىنىشىغا خەلقئارا قانۇنلار ئاساسىدا قاراپ چىقىش» تېمىسىدا مەخسۇس دوكلات بېرىش يىغىنى ئۇيۇشتۇرۇلدى.