خەۋەرلەر

بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى كىشىلىك ھوقۇق ئالىي كومىسسارى ئىشخانىسى ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى دوكلاتىنى 31-ئاۋغۇست ئېلان قىلىپ بىر ھەپتە ئۆتكەندىن كېيىن تۈركىيە ھۆكۈمىتىدىن ئىنكاس چىقتى. تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى باياناتچىسى تانجۇ بىلگىچ ئەپەندى يازما بايانات ئېلان قىلىپ، مەزكۇر دوكلاتنىڭ ئۇيغۇر تۈركلىرى ۋە باشقا مۇسۇلمان ئازسانلىق مىللەتلەر توغرىسىدا تۈركىيەنىڭ خەلقئارا سورۇنلاردا تەكىتلەپ كېلىۋاتقان ئەنسىرەشلىرىنى تەستىقلىغانلىقىنى تەكىتلىگەن.

ب د ت كىشىلىك ھوقۇق ئالىي كومىسسارىياتىنىڭ تالاش-تارتىشتا قالغان ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى دوكلاتى بىر يىلدەك كېچىكتۈرۈلگەندىن كېيىن، ئاخىرى 31-ئاۋغۇست كۈنى جەنۋە ۋاقتى يېرىم كېچىدە ئېلان قىلىندى. ئەسلى ئۆتكەن يىلى 9-ئايدا تەييار بولغان بولسىمۇ، لېكىن كىشىلىك ھوقۇق ئالىي كومىسسارى مىشېل باچېلېتنىڭ 31-ئاۋغۇست كۈنى ۋەزىپە مۇددىتى توشۇشتىن بىر قانچە مىنۇت ئاۋۋال ئېلان قىلىنغان دوكلاتتا، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا تۇتقان مۇئامىلىسىنىڭ «ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەت تەشكىل قىلىشى مۈمكىنلىكى» كۆرسىتىلگەن. 

ئىككىنچى نۆۋەتلىك «شەرقىي تۈركىستان مىللىي كېڭىشى» نىڭ ئىككىنچى كۈنىدىكى بۆلۈمىدە بۇنىڭدىن كېيىن ئېلىپ بېرىلىدىغان خىزمەتلەر توغرىسىدا مۇزاكىرە ئېلىپ بېرىلدى.

2-نۆۋەتلىك «شەرقىي تۈركىستان مىللىي كېڭىشى» دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ۋە باشقا ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرىنىڭ ھەمكارلىقىدا ئۆتكۈزۈلگەن يىغىن بولۇپ، ئۇ گېرمانىيەنىڭ ميۇنخېن شەھىرىدە داۋام قىلماقتا.

26-مايدىن 28-ماي كۈنىگىچە ئۆتكۈزۈلىدىغان بۇ يىغىن 200 دىن ئارتۇق پائالىيەتچى، قانۇن ۋە ئىلىم-پەن مۇتەخەسسىسلىرى، سىياسەت بەلگىلىگۈچىلەر ۋە سىياسىيونلارنى شۇنداقلا يەنە دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى 70 تىن ئارتۇق ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرىنىڭ ۋەكىللىرىنى بىر ئارىغا جەم قىلغان.

ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كېڭىشى ئالىي كومىسسارى مېشېل باچېلېتنىڭ 5-ئاينىڭ ئاخىرىقى كۈنلىرى ئۇيغۇر ئېلىگە تەكشۈرۈشكە بارىدىغانلىقى ئېلان قىلىنغاندىن بېرى، دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىلىرى ئۇنى ئۇيغۇرلار توغرىسىدىكى دوكلاتنى زىيارەتكە بېرىشتىن ئاۋال ئېلان قىلىشقا ۋە شۇنداقلا بۇ زىيارىتىنىڭ ھەقىقىي مەنىلىك زىيارەت بولۇپ خىتاينىڭ تەشۋىقات ۋاستىسىغا ئايلىنىپ قالماسلىقىغا كاپالەتلىك قىلىشقا چاقىرىپ كەلمەكتە. «قەشقەر كوناشەھەر ھۆججىتى» نىڭ ئاشكارىلىنىشى بىلەن بۇ ھەقتىكى بېسىملار يەنىمۇ كۈچەيدى.

بارىن ئىنقىلابى يۈز بەرگەنلىكىنىڭ 32 يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن ئىستانبۇلدا «شېھىتلىرىمىزگە دۇئا قىلىش ۋە ئىپتار» تېمىسىدا بارىن شېھىتلىرىنى خاتىرىلەش پائالىيىتى ئۆتكۈزۈلدى. بۇ پائالىيەت دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ۋە دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ۋەخپىسى تەرىپىدىن ئۇيۇشتۇرۇلغان بولۇپ، مۇراسىمغا تۈركىيەدە پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان ئۇيغۇر تەشكىلاتلىرىنىڭ مەسئۇللىرى، جامائەت ئەربابلىرى ۋە ئاقساقاللاردىن سىرت، «ئىيى» پارتىيەسى، ئاق پارتىيەسى، دېموكراتىيە پارتىيەسى ۋە «يېڭىدىن رەفاھ» پارتىيەسىنىڭ ئىستانبۇلدا تۇرۇشلۇق رەھبەرلىرى ئىشتىراك قىلدى.

ئامېرىكا خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان ئېغىر باستۇرۇشلىرىغا ئەڭ جىددىي شەكىلدە ئىنكاس قايتۇرغان دۆلەت بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىنىڭ كېڭەش پالاتاسى بىلەن ئاۋام پالاتاسى ئۇيغۇر مەسىلىدە بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىش ئارقىلىق، خىتايغا قارىتا يۈرگۈزىدىغان سىياسىي تەدبىرلىرىدە ئۇيغۇر مەسىلىسىنى ئىزچىل ھالدا كۈنتەرتىپتە تۇتۇپ كەلدى.

ئىستانبۇلدا ئېچىلغان «ئۇيغۇر ئىرقى قىرغىنچىلىقىغا دۇنيا مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئىنكاسى» ناملىق يىغىن غەلىبىلىك ئاخىرلاشتى

2022-يىلى 1-ئاينىڭ 29-كۈنىدىن 30-كۈنىگىچە ئىستانبۇلدا «ئۇيغۇر ئىرقى قىرغىنچىلىقىغا دۇنيا مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئىنكاسى» تېمىسىدىكى يۇمىلاق ئۈستەل يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى. ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى ، ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى ، دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ۋەخپى ، شەرقىي تۈركىستان ئۆلىمالار جەمئىيىتى بىرلىكتە ئۇيۇشتۇرغان بۇ يىغىنغا تۈركىيە ، مالايسىيا ، ھىندونېزىيە ، ياۋروپا ۋە ئامېرىكىدىكى ئاممىۋى تەشكىلاتلارنىڭ ۋەكىللىرى ۋە پائالىيەتچىلىرى يىغىنغا قاتناشتى.

ئەنگلىيەنىڭ لوندون شەھىرىگە جايلاشقان «ئۇيغۇر سوت كوللېگىيەسى» خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلار ئۈستىدىن ئىرقىي قىرغىنچىلىق قىلماقتا، دەپ ھۆكۈم چىقاردى. مەزكۇر سوت كوللېگىيەسى يەنە بۇ جىنايەتلەرگە خىتاي كومپارتىيەسىنىڭ باش سېكرىتارى شى جىنپىڭ، ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتكومنىڭ سېكرېتارى چېن چۇەنگو قاتارلىقلارنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.