دېموكراتىيە ، كىشىلىك ھوقۇق ، ئەركىنلىك ۋە ئىتتىپاقلىق
4-مارت كۈنى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتنىڭ ئالىي كومىسسارى ۋولكېر تۈرك خىتاينىڭ نۆۋەتتە ئۇيغۇر ۋە تىبەتلەرنىڭ نېگىزلىك ھەق-ھوقۇقلىرىنى دەپسەندە قىلىۋاتقانلىقىنى تىلغا ئالدى، شۇنداقلا خىتاينى كىشىلىك ھوقۇق ۋەزىيىتىنى ياخشىلاشقا چاقىردى. ئۇ يەنە خىتاينىڭ ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتى ئىشخانىسى ۋە باشقا كىشىلىك ھوقۇق ئورگانلىرى ئوتتۇرىغا قويغان تەكلىپلەرنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشىنى تەلەپ قىلدى.
داۋامىنى ئوقۇڭ…
ئەنگلىيەنىڭ لوندون شەھىرىگە جايلاشقان «ئۇيغۇر سوت كوللېگىيەسى» خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلار ئۈستىدىن ئىرقىي قىرغىنچىلىق قىلماقتا، دەپ ھۆكۈم چىقاردى. مەزكۇر سوت كوللېگىيەسى يەنە بۇ جىنايەتلەرگە خىتاي كومپارتىيەسىنىڭ باش سېكرىتارى شى جىنپىڭ، ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتكومنىڭ سېكرېتارى چېن چۇەنگو قاتارلىقلارنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.
داۋامىنى ئوقۇڭ…تۈركىيەدە قۇرۇلغان دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ۋەخپى ھەققىدە
Türkiyede Qurulghan Dunya Uyghur Qurultiyi Wexpi Heqqide
түркийәдә қурулған дуня уйғур қурултийи вәхпи һәққидә
ئاپتور: Campaign for Uyghurs
مەزكۇر دوكلاتنى بۇ يەرنى بېسىپ چۈشۈرۈۋېلىڭ.
خىتاي ئەلچىخانىسى ئۇيغۇر ئاياللىرىنى تۇغماس قىلغانلىقىنى ئېتىراپ قىلغانلىقى مۇناسىۋىتى بىلەن ئىشلەنگەن كارتونگېرمانىيەلىك ئىنسانشۇناس، دوكتور ئادريان زېنزنىڭ «ئۇيغۇرلارنىڭ نوپۇس ئۈستۈنلۈكىنى ئۆزگەرتىش قۇرۇلۇشى: بېيجىڭ دائىرىلىرىنىڭ جەنۇبىي شىنجاڭدىكى نوپۇسنى ئەلالاشتۇرۇش ئىستراتېگىيەسى ھەققىدە تەھلىل» سەرلەۋھىلىك ئىلمىي دوكلاتى 2021-يىلى 3-ئىيۇندا «ئوتتۇرا ئاسىيا تەكشۈرۈشى» تەھرىراتىنىڭ ئاخىرقى تەكشۈرۈپ باھالىشىدىن ئۆتتى. مەزكۇر دوكلاتتا ئالاھىدە يورۇتۇلغان بىر مۇھىم نۇقتا خىتاي «ئالىملىرى» نىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى نوپۇس قۇرۇلمىسىنى «سىياسىي بىخەتەرلىك» مەسىلىسى قاتارىدا شەرھلىشى ھەمدە خىتاي دۆلىتىنىڭ بۇنىڭغا ماس تۈرلۈك سىياسىي تەدبىرلەرنى قوللىنىشى ھېسابلىنىدۇ.
داۋامىنى ئوقۇڭ…خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا
ئانتروپولوگىيە (ئىنسانشۇناسلىق) ساھەسىدىكى ئالىملاردىن گېرمانىيەلىك دوكتۇر ئادريان زېنز يېقىنقى مەزگىللەردە ئۆزىنىڭ ئۇيغۇر دىيارىدىكى لاگېرلار مەسىلىسى ۋە مىللەتلەر مۇناسىۋىتىگە دائىر تەتقىقاتلىرى بىلەن غەرپ دۇنياسىدىكى كۆپلىگەن ھۆكۈمەت ئورۇنلىرىنىڭ، جۈملىدىن بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى (ب د ت) قاتارلىق تەشكىلاتلارنىڭ سانلىق مەلۇمات «مەنبەسى» بولۇپ كەلمەكتە. بۇنىڭدا ئۇنىڭ ئىلىمگە بولغان ئەستايىدىللىقى بىلەن بىرلىكتە ئۆزى خۇلاسە چىقارغان تېمىلارنىڭ ماتېرىيال ئاساسىنىڭ رەسمىي يوسۇندىكى مەنبەلەردىن كەلگەن بولۇشىنى مۇھىم ئورۇنغا قويۇشى مۇھىم ئورۇن ئىگىلەيدۇ.
داۋامىنى ئوقۇڭ…
ئەنگلىيەنىڭ پايتەختى لوندوندا 4-ئىيۇندىن 7-ئىيۇنغىچە ئېچىلغان «ئۇيغۇر سوت كوللېگىيەسىنىڭ گۇۋاھلىق يىغىنى» مۇۋەپپەقىيەتلىك ئاياغلاشقاندىن كېيىن بەزى تاراتقۇلاردا بۇ ھەقتە سىياسىي مۇلاھىزىلەر ئېلان قىلىنغان.
يېقىندا ئەنگلىيەدە چىقىدىغان «كۆزەتچى» ژۇرنىلىدا «خىتاي چوقۇم ئۇيغۇر سوت كوللېگىيەسىدىن ئەندىشە قىلىشى كېرەك» ناملىق بىر ماقالە ئېلان قىلىنغان بولۇپ، ئۇيغۇر سوت كوللېگىيەسىنىڭ تەشكىلى قۇرۇلمىسى، ئورنى، رولى ۋە خىتاينى ئەندىشىگە سالىدىغان سىياسىي ئامىللار ئەتراپلىق يورۇتۇپ بېرىلگەن.
داۋامىنى ئوقۇڭ…خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا
يېقىندا ئامېرىكادىكى نوپۇزلۇق تەتقىقات ئورگانلىرىنىڭ بىرى بولغان راندى شىركىتىدىكى بىر تەتقىقات گۇرۇپپىسىنىڭ ئامېرىكا جۇغراپىيە ئىستىخبارات ئىدارىسى بىلەن خىتاينىڭ ئۇيغۇر ئېلىدىكى جازا لاگېرلىرى دەپ قارىلىۋاتقان يىغىۋېلىش لاگېرلىرىنى سۈنئىي ھەمراھ ئارقىلىق كۆزىتىۋاتقانلىقى مەلۇم بولغان.
بىز ئۆتكەنكى پروگراممىمىزدا راندى شىركىتىدىكى تەتقىقاتچىلارنىڭ سۈنئىي ھەمراھ ئارقىلىق رايوندىكى 380 دەك گۇمانلىق ئورۇننى تەكشۈرۈپ، بۇ ئورۇنلارنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنىڭ 2019- ۋە 2020-يىلى ئىزچىل ئاكتىپ ئىكەنلىكى، 2019-يىلى پەقەت 11 ئورۇن تاقالغان بولسىمۇ، 97 پىرسەنت ئورۇننىڭ پەقەت بىر قىسمىنىڭ بىخەتەرلىكى بوشاشقانلىقى، بىراق يېرىمىنىڭ كۆلىمى كېڭەيگەنلىكى ۋە بىخەتەرلىكىنىڭ كۈچەيتىلگەنلىكىنى بايقىغانلىقىنى خەۋەر قىلغانىدۇق.
داۋامىنى ئوقۇڭ…خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا
تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن: «مەن ئادالەت ئۈچۈن ياشاۋاتىمەن. . .»
لاگېر شاھىتى تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن قازاقىستاندىكى ئېرى خالمىرزانىڭ توختىماي ئەرزى قىلىشى بىلەن گەرچە لاگېردىن چىقىپ قازاقىستانغا كەلگەن بولسىمۇ، لاگېردا ئۇچرىغان جىسمانىي قىيىن-قىستاقلارنىڭ قالدۇرغان قانلىق يارىلىرىدىن ساقىيالماي، ئاۋۋال تۈركىيەگە چىقىپ داۋالىنىش پۇرسىتىنى ئىزدىگەن. تۈركىيەدە تېگىشلىك جىددىي قۇتقۇزۇشقا مۇۋەپپەق بولالمىغان تۇرسۇنئاي، ئاخىرى ئامېرىكا دائىرىلىرىنىڭ ياردىمىگە ئېرىشىپ، بۇلتۇر سېنتەبىردە دەرھال ۋاشىنگتونغا ئېلىپ كېلىنگەنىدى.
داۋامىنى ئوقۇڭ…خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا
خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ 2017-يىلىدىن باشلاپ ئۇيغۇر دىيارىدا كەڭ كۆلەمدە تۇتقۇن ئېلىپ بېرىپ، بىر مىليوندىن ئۈچ مىليونغا قەدەر بىگۇناھ ئىنسانلارنى يىغىۋېلىش لاگېرلىرىغا سولاپ، مېڭە يۇيۇش، قىيىن-قىستاق، مەجبۇرىي تۇغماس قىلغانلىقىنى، ھەتتا ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈۋاتقانلىقىنى دۇنياغا ئىسپاتلاشتا لاگېردىن تېرىك قۇتۇلۇپ چەت ئەللەرگە چىقالىغان ساناقلىق لاگېر شاھىدلىرى ھالقىلىق رول ئويناپ كەلدى. ھالبۇكى، ئۇلارنىڭ لاگېردا چەككەن قىيىن-قىستاقلىرى، بولۇپمۇ ئاياللارغا قوللىنىلغان مەجبۇرىي توغماس قىلىشتىكى رەھىمسىز ۋاسىتىلەرنىڭ ھازىرمۇ ئۇلارنىڭ سالامەتلىكىگە جىسمانىي ۋە روھىي جەھەتتىن ئوخشىمىغان دەرىجىدە يامان ئاقىۋەتلەرنى ئېلىپ كېلىۋاتقانلىقى مەلۇم بولماقتا.
داۋامىنى ئوقۇڭ…