دوكلاتلار

مەنبە: ئۇيغۇر ئاكادېمىيەسى

نەزەر

2020 – يىلى 19 – بويابىر ئا ق ش تاشقىي ئىشلار مىنىسىتىرى پومپېئو ئا ق ش ھۆكۈمىتىگە ۋاكالىتەن خىتاي كومپارتىيسى ۋە ئۇنىڭ ھۆكۈمىتىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئۇيغۇر، قازاق ۋە قىرغىز قاتارلىق مۇسۇلمان تۈركىي خەلقلىرىغا قارىتا يۈرگۈزۋاتقان دەھشەتلىك ۋە ۋەھشىي كىشلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ بېكىتىپ، بۇنىڭ ئىنسانىيەتكە قارشى بىر جىنايەت ئىكەنلىكىنى جاكارلىشى ئىنتايىن زور تارىخىي ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇپ، ئۇ شەرقىي تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر، قازاق ۋە قىرغىز قاتارلىق مۇسۇلمان تۈركىي خەلقلەر ۋە تەرەققىپەرۋەر ۋە دېموكراتىك دۇنيا جامائەتچىلىكىگە مىسلىسىىز ئىلھام ۋە ئۈمىت بېغىشلاش بىلەن بىرگە دۇنيانىڭ ھامان دېموكراتىيە يۈلۈنۈشى بۇيىچە تەرەققىي قىلىشىنى كۆرسىتىپ بىرىپلا قالماستىن، مۇستەبىت ھاكىمىيەت ۋە دىكتاتورلارنىڭ قاچانلا بولمىسۇن، ئۆزلىرى ئۆتكۈزگەن ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلىرى ئۈچۈن جاۋاپكارلىققا تارتىلىدىغانلىقىنى نامايان قىلدى.

2010-يىلى 7-ئاينىڭ 5-كۈنى
د ئۇ ق تەتقىقات مەركىزىنىڭ، 5 -ئىيۇل ئۈرۈمچى قىرغىنچىلىقىنىڭ بىرىنچى يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن ھازىرلىغان
ئومۇمىي دوكلاتى

تەپسىلاتىنى بۇ يەردىن كۆرۈڭ.

ئەركىن ئاسىيا خەۋىرى
2018 – يىلى  15-سىنتەبىر

ئۇيغۇرلار دىيارىدا سان ۋە كۆلەم جەھەتتە شىددەت بىلەن ئېشىپ بېرىۋاتقان لاگېرلار مەسىلىسى ھەققىدە «خىتاي كىشىلىك ھوقۇق ھىمايىچىلىرى» تەشكىلاتى ب د ت غا مەخسۇس تېمىدىكى دوكلاتنى سۇنغان ھەمدە ئاز دېگەندىمۇ ئۈچ مىليون كىشىنىڭ بۇ لاگېرلارنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچراۋاتقانلىقىنى بىلدۈرگەندىن كېيىن دۇنيا مىقياسىدا زور غۇلغۇلا قوزغالغان ئىدى. 10-سېنتەبىر كۈنى كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتى بۇنىڭدىنمۇ زور ھەجىمدىكى مەخسۇس دوكلاتنى ئېلان قىلىپ، لاگېرلارنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى ئەھۋاللار، ئۇنىڭدا كۆزلىنىۋاتقان مۇددىئا ۋە باشقا مەسىلىلەر ھەققىدە تەپسىلىي مەلۇماتلار بەردى.

«ئىدىيەۋى كېسەللىكنى يوقىتىش» دەپ ماۋزۇ قويۇلغان مەزكۇر دوكلاتنى كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتىنىڭ خادىمى مايا ۋاڭ تەييارلىغان بولۇپ، پۈتكۈل دوكلات ئالتە بابقا بۆلۈنگەن. بۇ دوكلاتتا ئالدى بىلەن ئۇيغۇرلار دىيارىنىڭ ئومۇمى ئەھۋالى ھەققىدە چۈشەنچە بېرىلىپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا زۇلۇم سېلىشنى مەقسەت قىلغان ھازىرقى سىياسەت ۋە تەدبىرلىرىنىڭ تاسادىپىي ئوتتۇرىغا چىقىپ قالغان ھادىسە ئەمەسلىكى، بۇنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتى ئۆتكەن ئاتمىش يىل مابەينىدە ئوخشىمىغان دەرىجىدە ئىجرا قىلىپ كەلگەن ئۇيغۇرلارغا قارشى سىياسەتلەرنىڭ ئەڭ يۇقىرى پەللىسى ئىكەنلىكى ئېنىق ۋە ئاددىي شەكىلدە چۈشەندۈرۈلىدۇ. ئاندىن ئۇيغۇرلارنى خىتاي دۆلىتىگە «سادىق» قىلىپ چىقىشنى كۆزلىگەن «قاتتىق زەربە بېرىش» ھەرىكىتىنىڭ لاگېرلارغا قامىلىۋاتقان مىليونلىغان ئۇيغۇرنى قانداق قىيناق ۋە باستۇرۇشلارغا مەھكۇم قىلىۋاتقانلىقى سىستېمىلىق بايان قىلىنىدۇ.