Essalamu eleykum hörmetlik teliwizor körgüchiler, Dunya uyghur qurultiyi tor teliwiziyesining kündilik xewerler purogrammisigha xush keldinglar, men Hidayet Musajan, bügün 6 – ayning 30 – küni charshenbe, heminglarning mushu waqtinglar xeyirlik bolsun !
Hörmetlik körürmenler, töwende diqqitinglar bügünki xewerler puromrammimizda bolsun !
( 1 )
21 – iyun Jenwede bashlan’ghan we hazirmu dawam qiliwatqan birleshken döwletler teshkilati kishilik hoqoq kengishining 47 – nöwetlik yighini jeryanida Dunya uyghur qurultiyi wekillirining mustebit xitay hakimiyitining shunche qattiq tosalghuluq qilishigha we xitayning BDT diki wekilining naraziliqlirigha qarimastin arqa – arqidin ikki qetim söz qilish salahiyitige ige bolushi küzetküchilerning küchlük diqqitini qozghidi.
Dunya uyghur qurultiyining reyisi Dolqun Eysa ependim mezkur yighinning 28 – iyun küni irqiy qirghinchiliqning aldini élish mesilisi boyiche ötküzülgen muhakime yighinida söz qilghan we bu jeryanda xitay wekili ikki qetim Dolqun Eysa ependimning sözini bölüp, uni yalghanchiliq bilen eyiplesh bilen birge, yighin riyasetchisidin unung söz qilish hoqoqini bikar qilishni telep qilghan bolsimu emma yighin riyasetchisi xitay wekilining bu yolsiz telipini ret qilghan idi.
29 – iyun küni yene Dunya uyghur qurultiyining purogramma yetekchisi Zumret Erkin xanim birleshken döwletler teshkilati kishilik hoqoq kengishi 47 – nöwetlik yighinining ayallargha qaritilghan zorawanliq we ziyankeshlikning aldini elish mesilisi boyiche ötküzülgen muhakime yighinida uyghurlargha wakaliten söz qilish salahiyitige eriship, mustebit xitay hakimiyitining uyghur ayallirigha yürgüzüp keliwatqan mejburi tughmas qildurush, xitaylar bilen mejburi toy qildurush siyasiti, lagir we türmilerde uyghur ayallirigha qaritilghan tajawuz we jinsiy zorawanliqlar heqqide toxtaldi we xelqara qanun boyiche mejburi tughmas qildurush we jinsiy tajawuzning irqiy qirghinchiliq qilmishi bolup hisaplinidighanliqini tekitlep ötti.
Dolqun Eysa ependim BDT ning 28 – iyun künidiki yighinida söz qiliwatqanda xitay wekili wu shawwu qopalliq bilen unung sözini birqanche qetim bölüp, » hökümitimiz shinjangdiki milletler bilen xitay xelqining bext-sa’aditi üchün xizmet qiliwatidu, shinjangning bügünki iqtisadiy tereqqiyati buni ispatlap béridu» dep biljirlighan we dolqun eysa ependimning sözining «haqaret xaraktérlik» ikenlikini ilgiri sürüp unung söz qilishigha yol qoymasliqni telep qilghan. Biraq, en’gliye wekili térisa xanim yighinda xitay wekilning dawamliq qiliwatqan kashilisigha étiraz bildürgen. En’gliye wekili söz élip, musteqil organlarning söz qilish hoquqi barliqini, shunga dolqun eysa ependining sözini dawam qilishini telep qilghan idi.
Xitay hakimiyiti özining BDT diki emtiyazidin paydilinip uzun yillardin buyan Dunya uyghur qurultiyi wekillirining BDT yighinlirigha qatnishishini tosushqa urunup kelgen we Dolqun Eysa ependimni < xelqara saqchi teshkilati interpol teripidin qizil renglik tutush buyruqi chüshürülgen bölgünchi terörist > dep eyiplep uni birqanche qetim BDT yighin zalidin mejburi chiqarghuziwetken, gerche interpolning Dolqun Eysa ependim heqqidiki tutush buyruqi xelqaraliq qanun organlirining etirazi bilen 2018 – yili emeldin qaldurulghan bolsimu, emma xitay hakimiyiti Dolqun Eysa ependim üstidin yengi – yengi töhmetlerni toqup chiqip uni ilgiri wetendiki cheghida qandaqtur terörist teshkilat qurup partilitish elip berish we qatilliq qilish bilen eyiplep kelmekte.
Dunya uyghur qurultiyi hazirgha qeder BDT gha birqanche qetim iltimas sunup küzetküchilik salahiyiti berishni we Qurultay wekillirining BDT yighinlirigha küzetküchilik salahiyiti bilen biwaste qatnishishigha ruxset qilishni telep qilghan bolsimu epsuski xitayning Dunya uyghur qurultiyini BDT gha < jungguoni parchilash we bölüshke urunuwatqan musteqilchi terörist teshkilat > dep etiraz bildürüshi netijiside Qurultayning bu telipi BDT teripidin ret qilinip keldi, shunga Dunya uyghur qurultiyi wekilliri BDT yighinlirigha BDT da küzetküchilik salahiyetke ige bolghan xelqaraliq kishilik hoqoq teshkilatlirining himayiside qatniship kelmekte.
Dunya uyghur qurultiyining reyisi Dolqun Eysa ependim nöwette Xelqara wakaletsiz milletler teshkilatining muawin reyislikinimu qoshumche ötep kelmekte.
( 2 )
1921 – yili 7 – ayning 1 – küni insaniyet dunyasidiki eng zeherlik mikrop süpitide otturigha chiqqan Xitay kompartiyesi özining qurulghanliqining 100 yilliqini ten – tene bilen qutluqlawatqan bir peytte Dunya uyghur qurultiyi mexsus bayanat elan qilip, < xitay kompartiyesi bolsa dunyada döwlet qollushi astidiki eng wehimilik jinayetchiler gurohidin ibaret > dep körsetti.
Gerche xitay hökümiti özining iqtisadi jehettiki yüksilishini xitay kompartiyesining ötken bir esirlik muwapiqiyitining netijisi süpitide bazargha seliwatqan bolsimu, emma bu hakimiyetning mustemlikisi astida yashawatqan xelqlerning heq – hoqoq we erkinlikining barghansiri yamanliship ketiwatqanliqi tekitlengen bayanatta Dunya uyghur qurultiyining reyisi Dolqun eysa ependimning töwendiki sözlirige orun berilgen :
< kommunist xitay hakimiyiti Beijingda qutluqlash elip beriwatqan shu künlerde biz ötken bir esirde xitay kommunistliri teripidin heq – hoqoqliri eghir derijide depsende qilinip ziyankeshlikke uchrighan pütün qerindashlirimiz üchün matem tutiwatimiz, bu bir esirse bizning asasliq heq – hoqoqlirimiz pütünley nabut qilindi, xitay kompartiyesi bolsa dunyada döwlet qollushi astidiki eng wehimilik jinayetchiler gurohidin ibaret, biz mustebit kommunist xitay hakimiyitige qarshi kürüshimizni qet’i dawamlashturimiz, xitay kompartiyesi ötken bir esirde milyonlighan bigunah insanning jenigha zamin boldi, xelqara qanun sestimisi choqum xitay kompartiyesining jinayi qilmishlirini sürüshte qilishi lazim, xitayning erkinlik we kishilik hoqoqqa qiliwatqan eghir derijidiki tajawuzchiliq qilmishlirigha qarita xelqara jama’etchilik choqum ünümlük we küchlük shekilde inkas qayturushi, kishilik hoqoq mesilisi choqum herqaysi ellerning xitay bilen bolghan herqandaq munasiwetliride mohim salmaqni igellishi, bu mesile yüksek derijidiki siyasi qatlamlarda biwaste tekitlinishi lazim >.
Qurultayning bayanatida yene xitay kommunistik hakimiyitining hazirgha qeder uyghur, tibet we mong’ghol xelqlirige qarita sestimiliq halda irqiy qirghinchiliq, milliy kemsitish,mejburi xitaylashturush,dinsizlashturush, til – yeziqini yoqutush, xorlash we qattiq basturush siyasitini yürgüzüp keliwatqanliqi we bu milletlerning milliy alahidiliklirining tüptin inkar qiliniwatqanliqi tekitlinish bilen birge, eger dunya jama’etchilik buxil weh’shiliklerge qarita waqtida tegishlik inkas qayturmighan teqdirde kiler esirdimu buxil weh’shilikning üzlüksiz dawam qilidighaqnliqi bildürüldi.
Yene bir tereptin Dunya uyghur qurultiyi xitay kompartiyesi qurulghan 7 – ayning 1 – küni < Bir esirlik besim heqqide analiz > namliq chong tiptiki xelqaraliq muhakime yighini ötküzüshke hazirlanmaqta.
Dunya uyghur qurultiyining teyisi Dolqun Eysa ependim bilen merkizi Tibet hökümitining wekili Penpa Tseringning birlikte riyasetchilik qilishi bilen Engiliz tilida ötküzülidighan mezkur tor muhakime yighini ikki qisim’gha bölüngen bolup, birinchi qismida Dunya uyghur qurultiyi xitay ishliri komitetining mudiri Ilshat hesen Kökböre, Jenobi Mong’gholiye, Xongkong,Tibet, Teywen we xitay demokratlirining wekilliri doklat beridu.
Yighinning ikkinchi qismida bolsa Yawropa parlamentining ezaliridin Raphael Glucksmann, Engin Eroghlu,Bilgiye parlamentining ezasi Samuel Kogolati, Engiliye parlamentining ezaliridin Nusrat Ghani we Norman Baker, Litwa parlamentining ezasi Dowile Sakaliene qatarliq yuquri derijilik siyasi erbaplar doklat beridu.
Mezkur muhakime yighini ammigha ochuq bolup, Qurultayning tor betide elan qilin’ghan ulanma arqiliq bu yighin’gha biwaste qatnishalaysiz.
( 3 )
ghulja nahiyesi onyar yézisi buluqay kentining 30 nechche yilliq partkom sékritari memetjan ömerning Xitay kompartiyesi qurulghanliqining 100 – yilliqi munasiwiti bilen tesis qilin’ghan we xitay hakimiyitining eng aliy sherep ordini hisaplan’ghan < 1 – iyol medali > gha layiq körülüshi küzetküchilerning küchlük diqqitini qozghidi.
29 – iyun küni Beijingdiki xelq sariyida ötküzülgen heshemetlik murasimda Xitay kompartiyesining bash sekritari Shijinpingning qolidin < 1 – iyol medali > ni tapshurup alghan Memetjan Ömerning ish – izliri heqqide xitay hökümiti teripidin berilgen izahatta, Memetjan Ömer ghulja nahiyesi onyar yézisi buluqay kentige partikom sekritari bolghan 30 nechche yildin buyan unung bayriqi roshen we meydani eniq halda üchxil küchlerge qarishi qeti küresh qilghanliqi, kenitte xitaylar bilen yerlikler qoshmaq tuqqan bolush,xitayche yesli qurush we xitayche til – yeziqni omomlashturush xizmitini aktip qanat yaydurghanliqi, u kenitke partikom sekritari bolghan 30 nechche yildin buyan kenittte bir qetimmu zorawanliq we terörluq weqesi yüzbermigenliki alahide eskertip ötülgen.
Elwettiki Memetjan Ömerning pütün xitaydiki 90 milyondin artuq kompartiye ezasining ichidin tallap chiqilghan we xitay kompartiyesining eng yüksek sherep medali hisaplan’ghan < 1 – iyol medali > gha erishken 29 shexisning qataridin orun elishi üzetküchilerning küchlük diqqitini qozghighan nuxtilarning biri.
Bu munasiwet bilen bügün istansimizning mexsus ziyaritini qobul qilghan Dunya uyghur qurultiyining muawin reyisi, Türkiyediki istiratigiye mutexesisi doktur Erkin Ekrem özining bu heqtiki qarashlirini bayan qilip mundaq didi :
( Erkinning sözi toluq berilse )
( 4 )
«Sodining ichki ehwali» torida élan qilin’ghan bir maqalide körsitilishiche, tramp dewridin kéyin amérikaliqlarning xitaygha bolghan qarishi özgergen, yeni amérikaliqlar özidin meghrurlinishni tashlap, xitayning tehditige hoshyar bolushqa bashlighan.
