خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن: «مەن ئادالەت ئۈچۈن ياشاۋاتىمەن. . .»

لاگېر شاھىتى تۇرسۇنئاي زىياۋۇدۇن قازاقىستاندىكى ئېرى خالمىرزانىڭ توختىماي ئەرزى قىلىشى بىلەن گەرچە لاگېردىن چىقىپ قازاقىستانغا كەلگەن بولسىمۇ، لاگېردا ئۇچرىغان جىسمانىي قىيىن-قىستاقلارنىڭ قالدۇرغان قانلىق يارىلىرىدىن ساقىيالماي، ئاۋۋال تۈركىيەگە چىقىپ داۋالىنىش پۇرسىتىنى ئىزدىگەن. تۈركىيەدە تېگىشلىك جىددىي قۇتقۇزۇشقا مۇۋەپپەق بولالمىغان تۇرسۇنئاي، ئاخىرى ئامېرىكا دائىرىلىرىنىڭ ياردىمىگە ئېرىشىپ، بۇلتۇر سېنتەبىردە دەرھال ۋاشىنگتونغا ئېلىپ كېلىنگەنىدى.

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ 2017-يىلىدىن باشلاپ ئۇيغۇر دىيارىدا كەڭ كۆلەمدە تۇتقۇن ئېلىپ بېرىپ، بىر مىليوندىن ئۈچ مىليونغا قەدەر بىگۇناھ ئىنسانلارنى يىغىۋېلىش لاگېرلىرىغا سولاپ، مېڭە يۇيۇش، قىيىن-قىستاق، مەجبۇرىي تۇغماس قىلغانلىقىنى، ھەتتا ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈۋاتقانلىقىنى دۇنياغا ئىسپاتلاشتا لاگېردىن تېرىك قۇتۇلۇپ چەت ئەللەرگە چىقالىغان ساناقلىق لاگېر شاھىدلىرى ھالقىلىق رول ئويناپ كەلدى. ھالبۇكى، ئۇلارنىڭ لاگېردا چەككەن قىيىن-قىستاقلىرى، بولۇپمۇ ئاياللارغا قوللىنىلغان مەجبۇرىي توغماس قىلىشتىكى رەھىمسىز ۋاسىتىلەرنىڭ ھازىرمۇ ئۇلارنىڭ سالامەتلىكىگە جىسمانىي ۋە روھىي جەھەتتىن ئوخشىمىغان دەرىجىدە يامان ئاقىۋەتلەرنى ئېلىپ كېلىۋاتقانلىقى مەلۇم بولماقتا.

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

بۇ يىل 26-ماي كۈنى ئادۋوكات نۇرى تۈركەلنىڭ ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتىغا كومىسسار بولۇپ تەيىنلەنگەنلىكىگە بىر يىل بولىدۇ. ئادۋوكاتلىق قىلىش بىلەن بىرگە ئۇيغۇرلار دۇچ كەلگەن سىياسىي كىرزىسقا كۆكرەك كېرىپ چىقىپ، مول كەسىپىي بىلىمى، يۇقىرى تىل سەۋىيەسى ۋە زېرەكلىكى بىلەن كۆزگە كۆرۈنگەن، كىشىلىك ھوقۇق، جۈملىدىن ئۇيغۇرلارنىڭ ھەق-ھوقۇقىنى قوغداش جەھەتتىكى تىرىشچانلىقى بىلەن ئامېرىكا خەلقئارا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتىنىڭ كومىسسارى، ئامېرىكادىكى ئىككى چوڭ ئاقىللار مەركىزىنىڭ ئۆمۈرلۈك ئەزاسى قاتارلىق سالاھىيەت ۋە ۋەزىپىلەرگە ئېرىشكەن نۇرى تۈركەل ئەپەندى بۇ بىر قانچە يىلدىن بېرى ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى ۋە خەلقئارا سورۇنلاردا ئۇيغۇرلار ئۈچۈن مۇھىم خىزمەتلەرنى قىلماقتا. ئۇنىڭ سىياسەت مەيدانىدا ياراتقان نەتىجىلىرى ۋە كۆرسەتكەن تەسىرى خەلقئارادىمۇ ئېتىراپ قىلىشقا ئېرىشكەن بولۇپ، ئۆتكەن يىل «دەۋر» ژۇرنىلى تەرىپىدىن «دۇنياغا تەسىر كۆرسەتكەن 100 شەخس» نىڭ بىرى بولۇپ باھالانغان بولسا، بۇ يىل «بايلىق» ژۇرنىلى تەرىپىدىن «دۇنيادا تەسىرى چوڭ 50 رەھبەر» قاتارىغا كىرىپ، ئۇيغۇرلار ئۈچۈن شان-شەرەپ كەلتۈردى. مۇشۇ مۇناسىۋەت بىلەن بىز نۇرى تۈركەل ئەپەندىنى زىيارەت قىلىپ، ئۇنىڭ ئۆتكەن بىر يىلدا قىلغان خىزمەتلىرى، ئېرىشكەن شان-شەرەپلىرى ۋە بۇنىڭغا بولغان كۆز قاراشلىرى ھەققىدە ئۇچۇر ئالدۇق.

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا

ئۆزلىرىنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتى قۇرغان لاگېرلاردا بېشىدىن ئۆتكۈزگەن قورقۇنچلۇق كەچمىشلىرىنى ئاڭلىتىش ئارقىلىق، ئامېرىكا ھۆكۈمىتىنى جۈملىدىن بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كىشىلىك ھوقۇق ئورگانلىرى ھەمدە خەلقئارالىق مەتبۇئاتلارنى، خىتاينىڭ ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلىرى ھەققىدە بىرىنچى قول دەلىل ئىسپاتلار بىلەن تەمىنلىگەن لاگېر شاھىتلىرى گەرچە ئەركىن ئەللەردە ياشاۋاتقان بولسىمۇ، لېكىن ئۇلارنىڭ ئىلگىرى لاگېردا بېشىدىن ئۆتكۈزگەن رەھىمسىز قىيىن-قىستاق، نامەلۇم دورا ۋە ئوكۇللارنى ئىشلىتىش شۇنداقلا مەجبۇرىي تۇغماس قىلىش تەدبىرلىرىنىڭ يامان تەسىرلىرى ھەمدە ئېغىر ئاقىۋەتلىرىنىڭ ئازابلىرىنى ھازىرمۇ چېكىۋاتقانلىقى مەلۇم.

خەۋەر مەنبەسى: ئەركىن ئاسىيا ئوبزورچىمىز ئابدۇۋەلى ئايۇپ

ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى غەربتە ھېسسىداشلىققا ئېرىشكەندىن كېيىن، شەرقتە بۇنى چۈشىنىش ۋە چۈشەندۈرۈشنىڭ تۈرلۈك ئۇسۇللىرى ئوتتۇرىغا چىقىشقا باشلىدى. شەرق مۇسۇلمان ئەللەردىكى ھەر قاي مەتبۇئاتلاردا بۇ قىرغىنچىلىققا تۈرلۈك چۈشەنچە بېرىشلەر ۋە شەرھىلەشلەر قايناپ، مەتبۇئات، يىغىن ۋە تۈرلۈك مۇھاكىمىلەردىن ئورۇن ئالدى. بۇنىڭ ئىچىدە ئۇيغۇرغا ئەڭ ئاسان تەسىر قىلىدىغان ئەرەبچە ۋە تۈركچە قاناللاردا بۇ ھېسسىداشلىقنىڭ مەنپەئەتنى مەنبە قىلغانلىقى ئىزچىل تەكىتلىنىپ كېلىۋاتىدۇ. بۇنداق مەنپەئەت تەلىماتى يەنە مالايچە، ھىندونېزىيەچە، بېنگالچە، پارسچە ۋە ئوردۇچە مەتبۇئاتلاردا تەكىتلىنىپ، ئۇيغۇرنىڭ بېشىدا ئەلەڭگىۋاتقان ھالاكەت سايىسىنى شۇ تىللاردا سۆزلەيدىغان مۇسۇلمانلار ئارىسىدا گۇمانلىق پاراڭغا، شۈبھىلىك سۈيىقەستكە ۋە چايدىن كېيىنكى ئىچ پۇشقىغا ئايلاندۇرۇش مەقسەت قىلىنىۋاتىدۇ.