Author: DUK Vakfı

دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى (د ئۇ ق) دۇنياغا كەلگەنلىكىنىڭ 20 يىللىقىنى خاتىرىلەش پائالىيەتلىرىنىڭ بىر مۇھىم مەزمۇنى سۈپىتىدە 4- ماي كۈنى «شەرقىي تۈركىستاننىڭ مۇستەملىكە قىلىنىشىغا خەلقئارا قانۇنلار ئاساسىدا قاراپ چىقىش» تېمىسىدا مەخسۇس دوكلات بېرىش يىغىنى ئۇيۇشتۇرۇلدى.

3-ماي كۈنى كەچقۇرۇن باشلاندى. بۇ مۇراسىمغا دۇنيانىڭ ھەرقايسى قىتئەلىرىگە جايلاشقان 24 دۆلەتتىن كەلگەن مېھمانلار ئىشتىراك قىلغان بولۇپ، يىغىن ناھايىتى قىزغىن كەيپىيات ئىچىدە باشلاندى.

ئىستانبۇلدىكى دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى ۋەخپىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن 13-مارت كۈنى زەيتىنبۇرنۇدىكى بەرىكەت رېستورانىدا ئىپتارلىق پائالىيەت ئۆتكۈزۈلدى. بۇ پائالىيەتكە ئىستانبۇلدىكى شەرقىي تۈركىستان تەشكىلاتلىرىنىڭ مەسئۇللىرى، يۇرت ئاقساقاللىرى، كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىلىرى ۋە سودىگەرلەر بولۇپ كۆپ ساندا كىشى قاتناشتى.

تۈركىيەدە ياشاۋاتقان بىر تۈركۈم ئۇيغۇرلار خىتاينىڭ جازا لاگېرلىرىغا قامالغان ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ قويۇپ بېرىلىشى ئۈچۈن ئادۋوكاتلار ئارقىلىق ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتىغا ئىلتىماس سۇنغان بولۇپ، نەتىجىدە ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتىدىن خىتاينىڭ ھەقسىز تۇتقۇن قىلغان ئۇيغۇرلارنى قويۇپ بېرىشى كېرەكلىكى توغرىسىدا قارار چىققان. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن 12-مارت كۈنى ئىستانبۇلدا ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى.

خىتاي تاراتقۇسى سەيشىن تورى 14-يانۋار كۈنى ئۇيغۇر رايونىنىڭ ئىلى ئوبلاستى جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرىغا چېتىشلىق بىر دېلونى ئاشكارىلىغان. مەزكۇر دېلوغا ئائىت يېزىلغان ئۇزۇن دوكلاتتا سەككىز ساقچىنىڭ بىر خىتاي جىنايەت گۇماندارىنى ئىقرار قىلدۇرۇش ئۈچۈن ھەر خىل قەبىھ ئۇسۇللارنى قوللىنىپ قىيناپ ئۇنىڭ ئۆلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقى بايان قىلىنغان.

دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارغا 2024-يىلى 1-ئاينىڭ 23-كۈنى ئەتىگەندە جەنۋەدىكى ب د ت باش شتابى ئالدىدا كەڭ كۆلەملىك بىرلەشمە نامايىش ئۆتكۈزۈشكە چاقىرىق قىلغان.

خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ ۋەقەگە توپىلاڭ قاتارىدا مۇئامىلە قىلىشى ۋە ئۇنى قانلىق باستۇرۇشى تۈپەيلىدىن ھەر يىلدىكىگە ئوخشاش بۇ يىل 4-ۋە 5-ئىيۇل كۈنلىرى تۈركىيەنىڭ پايتەختى ئەنقەرەدە ئۇدا ئىككى مەيدان «5-ئىيۇل ئۈرۈمچى قىرغىنچىلىقى» تېمىسىدا مۇخبىرلارنى كۈتۈۋېلىش يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى.

بۇ ياپونىيەنىڭ سىياسىي تارىخىدىكى تۇنجى ئىش. ياپونىيە مەسلىھەت كېڭىشى (سانگىيىن) سايلىمىدا شەرقىي تۈركىستاندىن كەلگەن ئۇيغۇر تۈرك ۋە ئەركىن دېموكراتلار پارتىيىسىنىڭ كاندىداتى ئارفىيا ئېرى سايلاندى. ياپونىيە ھاكىمىيەت بېشىدىكى ئەڭ ياش كاندىدات دەپ ئاتالغان لىبېرال دېموكراتلار پارتىيىسى ، شەرقىي تۈركىستانلىق 33 ياشلىق ئارفىيا 23-ئاپرېل ئېلان قىلىنغان راي سىناشتا ياپونىيە چىبا ئۆلكىسىنىڭ 5-رايونىغا ۋەكىللىك قىلىش ۋەزىپىسىنى ياپونىيە مەجلىسىدە باشلىدى. ئارفىيا يەنە 47 مىڭدىن ئارتۇق بېلەت بىلەن سايلام رايونىدا 1-لىككە ئېرىشتى.